Ngày 12-7, phiên tòa xét xử 54 bị cáo trong vụ án “chuyến bay giải cứu” tiếp tục với phần xét hỏi các bị cáo nhóm doanh nghiệp (DN) đưa hối lộ, nhóm bị cáo nhận hối lộ và các bị cáo môi giới hối lộ.

Bán nhà để “mua” giấy phép chuyến bay

Theo cáo buộc, 23 bị cáo, phần lớn là chủ DN đã đưa hối lộ số tiền 226,7 tỉ đồng.

Lời khai của hầu hết bị cáo nhóm này tại phiên tòa cho thấy họ bị buộc phải đưa tiền để không bị gây khó dễ và được cấp phép chuyến bay. Nhiều bị cáo khai tại tòa rằng họ đưa tiền để “cảm ơn” các cá nhân tại các cơ quan có thẩm quyền vì đã tạo điều kiện, hỗ trợ họ. Tuy nhiên, họ cũng nhận thức rằng việc đưa tiền còn nhằm mục đích để tiếp tục được tạo điều kiện cấp phép cho các chuyến bay sau.

bị cáo Trần Thị Mai Xa (giám đốc Công ty Masterlife) khai công ty của mình đã nộp hồ sơ xin cấp phép chuyến bay lên Văn phòng Chính phủ, sau đó được biết hồ sơ đã chuyển sang Bộ Ngoại giao và không được giải quyết.

“Không bay được, bị cáo phải bán một ngôi nhà để mua lại giấy phép chuyến bay với giá 2,2 tỉ đồng để đưa lao động về nước” - bị cáo Xa khai.

Thấy bỏ tiền “mua” chuyến bay giá cao quá nên bị cáo này tiếp tục nộp hồ sơ xin chấp thuận chuyến bay giải cứu tại Cục Lãnh sự. Nộp hồ sơ không thấy phản hồi, bị cáo gọi điện thoại đến phòng Bảo hộ công dân tìm hiểu thì được biết hồ sơ đã có ngày bay và được chuyển đi lấy ý kiến của Tổ công tác năm bộ, chỉ còn Cục Quản lý xuất nhập cảnh chưa trả lời.

Trước ngày bay 1-2 ngày nhưng vẫn không thấy Cục Quản lý xuất nhập cảnh đồng ý, bị cáo Xa đã liên hệ bị cáo Vũ Sỹ Cường (cán bộ cục).

“Tôi gặp anh Cường ở quán cà phê số 10 phố Khúc Hạo. Anh Cường nói chỉ còn 1-2 ngày nữa là chuyến bay về rồi, sếp anh không biết công ty em là ai cả. Các công ty xin đây đều phải có chi phí “cảm ơn”. Anh Cường có nói mất khoảng 1-2 triệu đồng mỗi khách để giải quyết cho nhanh” - cựu giám đốc DN khai.

Vì thế, chủ DN này đã phải đưa cho bị cáo Cường 20.000 USD cho hai chuyến bay đầu tiên.

bị cáo Xa cũng thừa nhận đã đưa tiền hối lộ cho các cá nhân khác. Cụ thể, đã đưa sáu lần với số tiền 20.000 USD và 2,1 tỉ đồng cho bị cáo Vũ Anh Tuấn (cựu cán bộ Cục Quản lý xuất nhập khẩu, Bộ Công an) và bị cáo Vũ Sỹ Cường; đưa 5.000 USD và 1,6 tỉ đồng cho bị cáo Phạm Trung Kiên (cựu thư ký của thứ trưởng Bộ Y tế); đưa 30.000 USD cho bị cáo Tô Anh Dũng (cựu thứ trưởng Bộ Ngoại giao)…

Trước đó, vào ngày 11-7, trả lời HĐXX, các bị cáo Vũ Minh Thắng (Công ty Thuận An), Phan Thị Mai (Công ty Sao Hà Nội), Đào Minh Dương (Công ty Vijasun)… đã có nhiều lời khai về tình trạng gây khó dễ khi xin cấp phép chuyến bay. Nhiều trường hợp DN nộp hồ sơ 7-8 lần không được duyệt, tìm hiểu thì được trả lời “không thấy DN liên hệ”. Chỉ khi DN liên hệ đưa tiền thì mọi việc mới trôi chảy.

Nguồn tiền mà các DN này đưa hối lộ đều từ tiền quỹ của DN, doanh thu từ hoạt động kinh doanh hoặc tiền khách hàng đặt cọc.

Cựu thứ trưởng không nhớ hết số lần nhận tiền

Vụ án được đánh giá là đặc biệt nghiêm trọng, thu hút sự quan tâm, chú ý của đông đảo người dân. Một phần vì các bị cáo đã lợi dụng tình hình dịch COVID-19, lợi dụng nỗi lo sống chết của người dân, bất chấp quy định Pháp Luật nhận tiền hối lộ. Một phần vì nhiều quan chức cấp cao đều đã “nhúng chàm”.

Trong các bị cáo trả lời HĐXX ngày 12-7, cựu thứ trưởng Bộ Ngoại giao Tô Anh Dũng xin khai theo trí nhớ về những lần nhận tiền, nhiều lần khác cựu thứ trưởng không nhớ hết. Cựu thứ trưởng bị cáo buộc đã nhận hối lộ 37 lần của 13 DN, tổng số tiền lên đến 21,5 tỉ đồng.

“bị cáo đưa tiền “cảm ơn” thì anh Tô Anh Dũng nói “lần sau không được đưa cho anh nữa” nhưng sau đó bị cáo vẫn đưa và anh Dũng vẫn nhận” - một bị cáo nhóm DN khai.

Cựu thứ trưởng nhiều lần khẳng định trước tòa rằng bản thân không gây khó dễ cho DN, không đòi hỏi, không đặt điều kiện. Có nhiều DN chủ động liên hệ được gặp. Ông Dũng khai gặp họ phần vì nể nang, phần vì muốn nghe DN phản ánh những khó khăn vướng mắc. Nhưng khi các đại diện DN ra về thì đều để lại phong bì “cảm ơn”.

Theo lời khai của bị cáo Hoàng Thị Mơ (Công ty An Bình), khi bị cáo đưa tiền “cảm ơn” thì anh Tô Anh Dũng nói “lần sau không được đưa cho anh nữa” nhưng sau đó bị cáo vẫn đưa và anh Dũng vẫn nhận. Cụ thể, cơ quan điều tra xác định ông Dũng đã tám lần nhận tiền từ bị cáo Hoàng Thị Mơ với số tiền 8,5 tỉ đồng.

Ngoài ra, ông Dũng khai nhiều lần nhận của bị cáo Nguyễn Thị Thanh Hằng với số tiền 5 tỉ đồng, nhận từ bị cáo Nguyễn Thị Tường Vy 115.000 USD, nhận từ bị cáo Trần Thị Mai Xa khoảng 30.000 USD, nhận của Công ty Nhật Minh 40.000 USD…

Trong khi đó, bị cáo Nguyễn Quang Linh (cựu trợ lý phó thủ tướng) bị cáo buộc đã nhận hối lộ số tiền 4,2 tỉ đồng. Từ tháng 1 đến tháng 10-2021, Nguyễn Quang Linh được giao nhiệm vụ tham mưu, đề xuất và trình lãnh đạo Chính phủ phê duyệt chuyến bay.

Biết được vai trò của Nguyễn Quang Linh, một số bị cáo nhóm DN đã tìm cách tiếp cận, đặt vấn đề nhờ xem xét, giúp giải quyết các thủ tục liên quan đến cấp phép chuyến bay. Quá trình giải quyết các chuyến bay, bị cáo Linh đã được DN “cảm ơn” nhiều lần.

Tại phiên tòa, bị cáo Linh khai rằng bản thân không có thẩm quyền phê duyệt chuyến bay nhưng bị cáo có nhiệm vụ thẩm tra sơ bộ về nội dung, hình thức của các hồ sơ để báo cáo lại phó thủ tướng.

Ông Linh đã biện minh rằng bản thân chỉ hỗ trợ về thủ tục, tư vấn cho DN hồ sơ phải có văn bản gì, văn phong như thế nào để trình lên cho hợp lệ. Tuy nhiên, bị cáo này cũng không phủ nhận về cáo buộc nhận tiền và thừa nhận sai phạm.

Cũng tại phiên tòa, cựu phó cục trưởng Cục Lãnh sự Đỗ Hoàng Tùng nói rằng trong quá trình làm việc, bị cáo nhất thời không kiểm soát được bản thân dẫn đến việc nhận tiền hối lộ.

Trong quá trình cấp phép chuyến bay, từ tháng 11-2020 đến tháng 12-2021, 15 cá nhân đại diện cho các DN đã gặp, đặt vấn đề, đưa hối lộ 38 lần, tổng số tiền hơn 12 tỉ đồng cho Đỗ Hoàng Tùng.

Nhiều lời khai của các bị cáo khác ở các cơ quan như Văn phòng Chính phủ, Bộ Y tế, Bộ Ngoại giao, Bộ GTVT… đều thừa nhận hành vi nhận tiền, thừa nhận việc nhận tiền là sai trái và thành khẩn nhận lỗi, xin HĐXX xem xét.

Màn đối chất về việc ép đưa tiền hối lộ

Chỉ là thư ký của thứ trưởng Bộ Y tế nhưng bị cáo Phạm Trung Kiên bị cáo buộc nhận hối lộ tới 253 lần với số tiền 42,6 tỉ đồng. Tại tòa, nhiều bị cáo nhóm DN cũng “tố” cựu thư ký có hành vi đòi tiền, gây khó dễ cho DN.

Chính vì vậy, một vấn đề được đặt ra để làm rõ tại phiên tòa là liệu bị cáo Kiên có đưa tiền cho ai khác, còn ai khác tham gia quá trình này mà chưa lộ diện?

bị cáo Phạm Trung Kiên (đứng giữa), cựu thư ký của một thứ trưởng Bộ Y tế tại tòa. Ảnh: CTV

Trả lời thẩm phán chủ tọa, bị cáo Kiên khẳng định số tiền 42,6 tỉ đồng một mình bị cáo sử dụng, không đưa cho ai khác.

Khi chủ tọa đặt vấn đề bị cáo không có thẩm quyền duyệt cấp phép chuyến bay, chỉ trình và trả hồ sơ thì lời khai này liệu có hợp lý, bị cáo Kiên cam đoan lời khai này là đúng sự thật, bị cáo không đưa tiền cho ai.

“Không ai tác động đến bị cáo để khai sai sự thật” - bị cáo Kiên nhấn mạnh.

bị cáo Phạm Trung Kiên vốn công tác tại Vụ Trang thiết bị và công trình y tế, sau này bị cáo được phân công làm thư ký của thứ trưởng Bộ Y tế từ tháng 12-2019 đến tháng 2-2022.

Trong thời gian xảy ra dịch COVID-19, thứ trưởng Bộ Y tế được phân công tham gia Tổ công tác năm bộ. Với vai trò thư ký, bị cáo Kiên có nhiệm vụ tiếp nhận hồ sơ từ Cục Y tế dự phòng chuyển đến rồi trình thứ trưởng xét duyệt.

Sau khi thứ trưởng nhận nhiệm vụ này, từ giữa tháng 7-2021, bắt đầu có DN tiếp xúc nhờ Kiên hỗ trợ để Bộ Y tế có công văn đồng ý theo đề nghị của Bộ Ngoại giao thực hiện chuyến bay.

Theo bị cáo Kiên khai, tất cả trường hợp Bộ Ngoại giao đề nghị, Bộ Y tế đều đồng ý. Với vai trò phải tiếp nhận và trình hồ sơ, bị cáo đã thực hiện việc trình hồ sơ, thực chất bị cáo không thể không trình và không hề gây khó dễ.

bị cáo Kiên xác nhận có nhận số tiền hơn 42 tỉ đồng đúng như nội dung của cáo buộc. Nhưng bị cáo khẳng định không yêu cầu DN đưa tiền, không ra giá chuyến bay; mức chi, hình thức chi đều do DN chủ động đề xuất và có nhiều căn cứ khách quan chứng minh điều này.

Theo cáo buộc, khi thực hiện nhiệm vụ, Phạm Trung Kiên yêu cầu đại diện các DN, cá nhân chi tiền 50-200 triệu đồng/chuyến bay hoặc từ 500.000 đến 2 triệu đồng/hành khách. Đối với khách lẻ, chi phí này là 7-15 triệu đồng/người.

Tuy nhiên, nhiều bị cáo khác tại phiên tòa đã khai bị Kiên ép đưa tiền, không đưa tiền thì không được bay, thậm chí còn quát tháo tại phòng họp.

“Lời khai bị cáo quát tháo DN là không đúng sự thật. Nhiều DN chủ động đến gặp bị cáo và đến gặp sau khi Bộ Y tế cấp phép chuyến bay mà không gặp trở ngại nào” - bị cáo Kiên nói.

Chủ tọa phiên tòa sau đó đã cho ba bị cáo nhóm DN đối chất với bị cáo Kiên. bị cáo Đào Minh Dương (Công ty Vijasun) một lần nữa nhắc lại lời khai tại tòa hôm 11-7 về việc chứng kiến bị cáo Kiên quát tháo DN .

Khi đó, Dương đi cùng bị cáo Lê Hồng Sơn (Công ty Bluesky) đến gặp bị cáo Kiên ở Bộ Y tế. Dương khai thấy bị cáo Kiên quát tháo: “Tôi biết các anh nộp 150 triệu/chuyến bay cho anh Tuấn (bị cáo Vũ Anh Tuấn, Cục Quản lý xuất nhập cảnh - PV) thì các anh cũng nộp cho tôi 150 triệu đồng. Các anh nộp cho anh Tuấn cả 300 triệu đồng rồi anh Tuấn đưa lại cho tôi hoặc đưa cho tôi rồi tôi đưa cho anh Tuấn. Nếu không nộp thì không được cấp phép”.

Còn bị cáo Lê Hồng Sơn khai thời gian quá lâu, bị cáo không nhớ hết nhưng bị cáo có đề nghị “chỗ anh làm nhiều thì bớt cho anh 100 triệu đồng được không” thì bị cáo Kiên không đồng ý và bảo “cái này là theo barem rồi”.

Cũng tại tòa, bị cáo Vũ Minh Thắng (Công ty Thuận An) khai gặp bị cáo Kiên vào tháng 7-2021 ở phòng làm việc. Phạm Trung Kiên yêu cầu phải chi 1,5 triệu đồng/khách lẻ. Đầu tháng 1-2021, khi được Cục Lãnh sự thông báo có chuyến bay đầu tiên, bị cáo nhận được điện thoại của bị cáo Kiên gọi lên phòng làm việc. Tại đây, bị cáo Kiên yêu cầu phải chi 150 triệu đồng/chuyến bay.

Chủ tọa phiên tòa hỏi lại bị cáo Kiên rằng nhiều bị cáo khác đều khai về hành vi của bị cáo như thế thì bị cáo có ý kiến gì?

Trước những lời khai buộc tội, bị cáo Kiên tiếp tục khẳng định các lời khai này đều không đúng sự thật. Theo bị cáo Kiên, Dương vẫn được cấp phép suôn sẻ từ trước khi đến gặp bị cáo chứ không phải bản thân bị cáo gây khó dễ cho DN.

Thế nhưng, chính bị cáo Kiên cũng khai rằng khi Dương đến gặp nhờ giúp đỡ có trình bày rằng “anh biết các công ty khác có chi 150 triệu đồng nhưng anh mới làm, khách không đều, giảm cho anh xuống 100 triệu đồng” thì bị cáo cũng đồng ý.

Về việc sử dụng số tiền nhận hối lộ, bị cáo Kiên nói cho người thân vay tiền; đầu tư đất đai ở Ba Vì, Hoài Đức (Hà Nội), Mũi Né (Bình Thuận) và đã tường trình trong giai đoạn điều tra.

Đến nay, bị cáo Kiên đã trả lại 12 tỉ đồng và tác động đến gia đình nộp thêm 15 tỉ đồng. Số tiền khắc phục khoảng 27 tỉ đồng, bị cáo có nhờ luật sư nhắn gia đình để triệt để khắc phục số tiền trong thời gian xét xử phiên tòa.